quarta-feira, 23 de julho de 2008

Malhada

Malhadas ye un aldé de l cunceilho de Miranda de l Douro. Assi i todo son bários ls chamadeiros cun esse nome na tierras adonde se fala mirandés:

- Antre las Malhadas (Prado Gaton);
- Bal de Malhadas (Quinta de Cordeiro);
- Cabeço de la Malhada (Caçareilhos);
- Faias Malhadonas (Sendin);
- Fuonte de la Malhada (Sendin);
- Malhada (Cérceno, Dues Eigreijas, Freixenosa, Granja, Palaçuolo, Prado Gaton, Pruoba, Samartino, Sendin, Zenízio);

- Malhada Bielha (Samartino);
- Malhada Braba (Picuote, Sendin);
- Malhada Cabanhas (Pruoba);
- Malhada Castelhana (Malhadas);

- Malhada Cordeira (Freixenosa)
- Malhada de l Chougarço (Cicuiro, Samartino);
- Malhada de l Meio (Cicuiro);
- Malhada de l Naso (Zenízio);
- Malhada de la Bezeira (Zenízio)
- Malhada Grande (Augas Bibas)

- Malhada Galhega (Pruoba)
- Malhadas (Malhadas, Samartino)

- Malhadas Bielhas (Prado Gaton)
- Malhadica (Granja, Palaçuolo, Samartino, Zenízio)

- Malhadicas (Cérceno)
- Malhadon (Cicuiro)
- Malhadona (Cicuiro)
- Ourrieta Malhadas (Bilachana)
- Rua de la Malhada (Paradela)
- Ruta la Malhada (Cérceno)
- Sierro de ls Malhadales (Angueira)


Estas bárias formas aperséntan, zde la base malhada: l deminutibo malhadica; l oumentatibo malhadon(a); l coletibo malhadal.
Cuido que ben de l lhatin maculata, que por sue beç bieno de macula, cul sentido de tecido de malhas, rede (Corominas, DCECH), tenendo la possible palabra maculata l sentido de que ten malhas. Hai tamien quien diga que puode benir de l lhatin malleata, deribado de malleus, que quier dezir maço matielho, i ende seria ua tierra pisada pul ganado tal cumo un malho faç culs cereales. Este redadeira heipótese, anque seia possible, nun me parece tan cierta, por bias de sentido mais lhargo que la palabra bieno a ganhar seia de tierra çcampada adonde ándan ls ganados, seia de tierra cun carbalheiras.
La palabra malhada stá yá decumentada zde l seclo XII cul sentido de sítio adonde se arrecolhien ganados i pastores pula nuite. La palabra nun ye sclusiba de l mirandés, mas ye quemun al pertués [son muito ls chamadeiros an pertués cula palabra malhadas i sous deribados], al lhionés (mayada), al castelhano (majada) i a las falas pirenaicas. An todo esses sítios la palabra ten l sentido relacionado cula guarda de ls ganados.
L sentido de la palabra eiboluiu, zde la prática de poner galhos antrançados a modo de rede [lhembra-se eiqui que la palabra pertuesa redil, cul mesmo sentido, tamien ben de rede] de modo a nun deixáren salir l ganado dun cierto sítio, para outros sentidos: (1) sítio adonde se ponie essa cerca para nun deixar salir l ganado anquanto pacie ou pula nuite; (2) sítio cun porteçon a la buolta para nun deixar salir l ganado, que até poderie ser un lhapo fondo; (3) terreno çcampado adonde se fazie la malhada ou chequeiro para guardar l ganado; (4) terreno adonde hai touças que serbien para fazer las canhiças que dan la porteçon al ganado. Estes son ls bários sentidos que la palabra ten na tierra de Miranda i que stan bien decumentados na toponímia, anque la palabra steia an zuso na fala quemun, habendo sido sustituída por chequeiro i corriça. Tamien an alguns sítios la palabra malhada acabou por ser sinónimo, mais tardiego, de touça ou de l sou oumentatibo touçon, mas las dues rialidades nun se cunfúnden.
La lista de chamadeiros que arriba ponimos inda nun ye cumpleta, mas bei-se bien que esse chamadeiro stá spalhado por todas las tierras (son 42 ls chamadeiros nomeados), amostrando bien l’amportança de la eiquenomie ganadeira na tierra de Miranda zde hai muito tiempo. Bários de esses chamadeiros amóstran de modo claro la función oureginal de la malhada cumo abrigo pa l ganado, de que son eisemplos: Las Faias Malhadonas, an Sendin, que éran uas peinhas mui grandes acerca de l riu, que tenien un lhapo adonde cabien mais de cien cabeças de ganado; La Malhada de la Bezeira, an Zenízio, que era adonde se guardaba i pacie la bezeira, quier decir, l ganado de todo l pobo. Outros casos talbeç haia, assi se conheça melhor l terreno de cada chamadeiro.